تحلیل جامع ناکارآمدی شیوه‌نامه تعیین نرخ پایه عرضه محصولات فولادی در بورس کالا با تأکید بر تأثیر عرضه‌های اعتباری1404

مقدمه: بحران قیمت‌گذاری در بورس کالای ایران عرضه‌های اعتباری

در تاریخ ۱۴۰۴/۰۱/۲۵، بورس کالای ایران شاهد رویدادی نگران‌کننده در بازار محصولات فولادی بود؛ جایی که کمتر از یک‌سوم حجم عرضه شمش فولادی مورد معامله قرار گرفت و آن مقدار اندک نیز عمدتاً از طریق معاملات اعتباری انجام شد. این در حالی است که بیش از دو‌سوم حجم عرضه بدون تقاضا باقی ماند.

نکته حائز اهمیت اینجاست که با وجود این کاهش شدید تقاضا، محاسبات نرخ عرضه برای هفته آینده بر اساس شیوه‌نامه فعلی، نشان‌دهنده ثبات نسبی قیمت‌ها بدون تغییر محسوس است. این تناقض آشکار بین مکانیسم قیمت‌گذاری و واقعیات بازار، سؤالات جدی درباره کارایی شیوه‌نامه فعلی مطرح می‌کند.

تشریح مکانیسم فعلی قیمت‌گذاری و نقاط ضعف آن عرضه‌های اعتباری

وی با بیان اینکه مدت زمانی است که هر هفته معاملات اعتباری شمش فولاد در بورس کالا،حدود کیلویی ۲ هزار تومان بالاتر، با قیمت غیر واقعی بسته می‌شود؛ خاطرنشان کرد: در میانگین‌گیری‌ها برای تعیین نرخ کل زنجیره تامین فولاد کشور، این نرخ تعیین تکلیف می‌کند.عرضه‌های اعتباری

اعتباری با بیان اینکه نتیجه قیمت‌گذاری دستوری و غیرواقعی، عرضه هایی با نرخ پایه غیر کاربردی است که فقط برای متقاضیان کالای اعتباری جذاب است، ادامه داد: به دنبال این شرایط، هر هفته حدود ۷۰ الی ۸۰ درصد عرضه های غیر اعتباری(نقدی) محصول نهایی یا میلگرد در بورس کالا بدون مشتری می‌ماند.

وی ادامه داد: قابل تامل اینکه، برخی از عرضه کنندگان این محصولات بدون مشتری در بورس کالا نیز ظاهرا بی میل به این عدم تقاضا نبوده‌اند، چراکه اولا اختیار کاهش نرخ پایه به صورت داوطلبانه را دارند اما این اقدام را انجام نمی‌دهند.عرضه‌های اعتباری

به خصوص اینکه این عرضه بدون مشتری که بیشتر می‌توان از آن به عنوان عرضه نمایشی یاد کرد، منجر به رفع التزام عرضه بورسی برای آن‌ها شده و اختیار فروش در خارج از بورس کالا به خودشان محول می‌شود .عرضه‌های اعتباری

این کارشناس بازار فولاد، گفت: بازارساز با اشراف و درک این ناکارآمدی فرمول تعیین قیمت فعلی؛ حدود سه هفته پیش با ابلاغ دستورالعمل جدید، به نوعی تلاش کرد تا قدمی در خصوص واقعی شدن نرخ عرضه ها در بورس کالا و خارج شدن تمامی

اقلام زنجیره تامین از انحصار قیمت گذاری بر اساس معاملات اعتباری شمش بردارد؛ اما این دستورالعمل به دلایل نامعلوم و غیررسمی تا کنون ۲ بار به تعویق افتاده است .

وی همچنین با اشاره به افزایش‌ قیمت محصولات زنجیره فولادی عرضه شده در بورس کالا در هفته معاملاتی جاری، گفت: نبود نقدینگی و گردش کار در بازار، رکود شدید بازار مصرف محصولات زنجیره فولاد به خصوص بازار ساخت و ساز، معضل ناترازی برق و گاز و افت شدید ظرفیت تولیدی کارخانه‌ها، عواملی هستند که در وضعیت فعلی بهای محصولات فولادی را تحت تاثیر قرار داده‌اند. عرض

ه‌های اعتباری

اعتباری افزود: در چنین شرایطی، کارخانه‌ها و واحدهای تولیدکننده برای اینکه تولید داشته باشند و فعالیت آن‌ها متوقف نشود، شمش خریداری می‌کنند و وجود تقاضای شمش در شرایط ناترازی و کاهش عرضه خود منجر به رشد

 بهای آهن اسفنجی،عرضه‌های اعتباری

شمش و سایر محصولات فولادی شده است. با این حال، رکود شدید در بازار مصرف مانع از جهش قیمت‌ها شده وحتی رشد شدید بهای دلار نیز نتوانسته است اثر چندانی بر این بخش داشته باشد.عرضه‌های اعتباری

وی تاکید کرد: بهای محصولات فولادی در دو ماه گذشته به رغم رشد شدید قیمت دلار افزایش چندانی نداشته است. حتی پیش‌بینی می‌شود در صورت بازگشت کارخانه‌ها و واحدهای تولیدکننده به روال عادی تولید و برطرف شدن یا کاهش ناترازی‌ها و توقف قطعی گاز و برق، بار دیگر قیمت‌ها به حالت قبل بازگردد.

۱. وابستگی شدید به داده‌های تاریخی

سیستم فعلی محاسبه نرخ پایه محصولات فولادی عمدتاً بر اساس میانگین‌گیری از قیمت‌های تاریخی معاملات انجام شده است. این روش زمانی کارایی دارد که حجم قابل توجهی از معاملات به صورت نقدی و بر اساس تعادل واقعی عرضه و تقاضا انجام شود. اما وقتی سهم معاملات اعتباری از کل معاملات افزایش می‌یابد، این مکانیسم به جای انعکاس واقعیت‌های بازار، صرفاً بازتاب‌دهنده رفتار بازیگران اعتباری می‌شود.

۲. عدم تفکیک بین معاملات نقدی و اعتباری

یکی از بزرگترین نقاط ضعف شیوه‌نامه فعلی، عدم تمایز بین معاملات نقدی و اعتباری در محاسبه نرخ پایه است. در حالی که این دو نوع معامله از نظر ماهوی کاملاً متفاوت هستند:

• معاملات نقدی: نشان‌دهنده تقاضای واقعی و پرداخت فوری هستند
• معاملات اعتباری: عمدتاً با اهداف سفته‌بازی و با تأخیر در پرداخت انجام می‌شوند

۳. تأخیر زمانی در به‌روزرسانی قیمت‌ها عرضه‌های اعتباری

سیستم فعلی با تأخیر زمانی قابل توجهی به تغییرات بازار واکنش نشان می‌دهد. این تأخیر در شرایطی که بازار با شوک‌های عرضه یا تقاضا مواجه می‌شود، می‌تواند به انباشت فشارهای نامتعادل و در نهایت ایجاد حباب قیمتی یا سقوط ناگهانی قیمت‌ها منجر شود.

نقش مخرب عرضه‌های اعتباری در تحریف قیمت‌ها عرضه‌های اعتباری

۱. ماهیت معاملات اعتباری

معاملات اعتباری در بورس کالا به معاملاتی اطلاق می‌شود که در آن خریدار بدون پرداخت وجه کامل، کالا را دریافت می‌کند و متعهد می‌شود در تاریخ مشخصی در آینده پرداخت را انجام دهد. این نوع معاملات ذاتاً چند ویژگی خطرناک دارند:

• عدم حساسیت به قیمت: خریداران اعتباری معمولاً نسبت به قیمت حساسیت کمتری نشان می‌دهند
• افزایش ریسک سیستماتیک: تجمع این معاملات می‌تواند به بحران نقدینگی منجر شود
• تحریف سیگنال‌های قیمتی: این معاملات سیگنال‌های غلطی درباره تعادل واقعی عرضه و تقاضا ارسال می‌کنند

۲. چرخه معیوب قیمت‌گذاری

در شرایط فعلی یک چرخه معیوب شکل گرفته است:

1. قیمت‌های اعتباری بالا می‌رود
2. سیستم این قیمت‌ها را به عنوان مبنا قرار می‌دهد
3. قیمت‌های نقدی بر این اساس افزایش می‌یابد
4. تقاضای نقدی کاهش می‌یابد
5. سهم معاملات اعتباری افزایش می‌یابد
6. سیستم مجدداً همین قیمت‌ها را تأیید می‌کند

۳. مثال عینی: بازار شمش فولادی در ۱۴۰۴/۰۱/۲۵

در این روز مشخص:

• تنها ۳۰% حجم عرضه معامله شد
• از این مقدار، بیش از ۸۰% معاملات از نوع اعتباری بودند عرضه‌های اعتباری
• عرضه‌های اعتباری ۷۰% حجم عرضه بدون تقاضا ماند
• با این حال قیمت پایه هفته آینده کاهش محسوسی نداشت عرضه‌های اعتباری

امروزه بازار آهن آلات با نوسانات متعددی همراه می باشد که هر کدام با چالش ها و فرصت های خاصی رو به رو می شوند. این مسائل از یک جهت مهم سبب ایجاد تغییرات در قیمت پایه محصولات فولادی عرضه شده در بازار بورس کالا می شوند، اما بهتر است بدانید قیمت گذاری بورس کالا با فرمول خاصی همراه می باشد که با هدف ایجاد شفافیت و تعادل در زنجیره فولاد، نقطه عطف این صنعت به شمار می آید.

همان طور که می دانید برخی از این نوسانات نه تنها صنعت فولاد، بلکه بسیاری از صنایع پایه دیگر کشور را نیز تحت تأثیر قرار داده اند که از جمله آن ها می توان به بی ثباتی های منطقه در سوریه، افزایش قیمت دلار، تصمیم هایی که برای صادرکنندگان در سامانه نیما گرفته شده است و … اشاره کرد. تمامی این موارد سبب ایجاد یک سری شرایط پیچیده به ویژه برای تولیدکنندگان و فعالان بازار شده و در چنین فضایی تنها می توان درک صحیح از تحولات و تصمیمات هوشمندانه را راهکار اصلی دانست.عرضه‌های اعتباری

با این وجود مسئله اصلی، تغییرات اساسی است که در چند ماه اخیر در نوع قیمت گذاری محصولات فولادی به وجود آمده است. بازار بورس کالا در چند وقت اخیر نیز با یک فرمول جدید، قیمت پایه محصولات فولادی را تعیین می کند تا سبب ایجاد تعادل و شفاف سازی بیشتری در این بازار شود.عرضه‌های اعتباری

بر این اساس باید گفت قیمت پایه این فلزات با داشتن نوسانات مثبت و منفی 5 درصد، به نسبت میانگین قیمت کشف شده دو هفته پیش آن ها که در بازار بورس به دست آمده است، مشخص می گردد. البته بهتر است بدانید این بازه بسته به معامله ها و عرضه های انجام شده برای هر کدام از محصولات فولادی نظیر کنسانتره آهنی، میلگرد و ورق های مختلف متفاوت است. کارشناسان این بازار بر این باور هستند که تغییراتی که در فرمول محاسبه قیمت پایه فلزات مورد استفاده قرار می گیرد، سبب جلوگیری از نوسانات شدید قیمتی و حفظ تعادل و شفافیت در بازار خواهد شد.عرضه‌های اعتباری

در همین راستا معاون اجرایی انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، وحید یعقوبی؛ بر این باور است که فرمول جدید به فعالان حوزه فولاد نیز در پیش بینی بهتر بازار کمک کرده و توازن بیشتری را در زنجیره فولادی به وجود می آورد. با این وجود بهتر است بدانید این تغییرات سبب

ایجاد مزیت ها و چالش های مختلفی خواهد شد که مزایای آن شامل شفاف شدن قیمت ها و کاهش اختلافات بخش های مختلف فولادی که به سبب تعیین قیمت بر اساس قیمت عرضه کننده به وجود آمده، اشاره داشت.

 نشست خبری سید جواد جهرمی، مدیر عامل بورس کالای ایران با اصحاب رسانه ۲۱ بهمن ۱۴۰۳ در سازمان بورس کالا برگزار شد. ، رشد ۳ برابری ارزش معاملات بازار مالی و مشتقه بورس کالا، دست یافتن به هدفگذاری سهم ۲۰ درصدی بازار مالی از کل معاملات، عبور حجم معاملات شمش

طلا در بورس کالا از ۱۶ تن، ذخیره معادل ۱.۹ میلیارد دلار شمش و سکه طلا در خزانه ها، معامله ۷.۵ تن شمش نقره طی دو ماه،برنامه بورس کالا برای ایجاد امکان تحویل شمش های با وزن پایین به دارندگان گواهی سپرده طلا و…. از مهمترین مباحث مطرح شده توسط مدیر عامل بورس کالا در این نشست بود. عرضه‌های اعتباری

تعیین قیمت محصولات فولادی بر پایه زنجیره تولید و  عرضه‌های اعتباری

مدیر عامل بورس کالای ایران در خصوص تاثیر نرخ دلار بر پایه محصولات فولادی  گفت: در سال ۱۴۰۰، به تدریج نرخ دلار از فرمول پایه شمش و میلگرد و محصولات معدنی خارج شده است و به جز ورق فولاد مبارکه که هنوز تحت تاثیر نرخ دلار است، در باقی محصولات، قیمت‌ها دیگر براساس نرخ دلار تعیین نمی‌شوند.

وی اضافه کرد:  در واقع، با توجه به تغییرات بازار، دیگر نرخ دلار به‌طور مستقیم تاثیرگذار نیست و به‌جای آن قیمت‌ها از طریق معاملات بازار کشف می‌شوند. این روند گام به گام تکمیل شد و پس از آن، قرار بر این شد که عرض معامله یک هفته‌ای در نظر گرفته شود و اسناد جدیدی نیز به آن اضافه گردد.عرضه‌های اعتباری

به همین ترتیب، در طول سه سال اخیر، ما دیگر چیزی به اسم نرخ دلار به‌طور مستقیم در تعیین قیمت‌ها نداشته‌ایم.عرضه‌های اعتباری

جهرمی خاطر نشان ساخت :در حال حاضر، تعیین قیمت‌ها بر اساس فرمول‌های جدیدی صورت می‌گیرد که بر پایه حاشیه‌های زنجیره‌های تولید و عرضه استوار است. در این فرمول‌ها، اصل اول این است که تمام فعالان اقتصادی در این زنجیره‌ها از سود قابل قبولی برخوردار شوند. به این معنا که سیستم به نحوی طراحی شده است که نفع تمام اجزای زنجیره تامین در نظر گرفته شده و هیچ‌کدام از آنها ضرر نکنند.

افزایش هزینه ها و قیمت ها در سایه ناترازی انرژی عرضه‌های اعتباری

در خصوص ناترازی انرژی و تاثیر آن بر زنجیره فولاد بیان کرد: در زمان‌های گذشته، به‌ویژه زمانی که کشور در حال رشد بود، تصور می‌شد که ذخایر انرژی زیادی داریم و کشور می‌تواند به راحتی به همه نیازهای خود پاسخ دهد. اما با گذشت زمان و افزایش مصرف انرژی، ناترازی انرژی در کشور شکل گرفت که در نهایت به بحران‌های انرژی و افزایش هزینه‌ها منجر شد.عرضه‌های اعتباری

وی افزود: این ناترازی، پس از چندین سال، به یک معضل جدی تبدیل شده و تاثیر زیادی بر قیمت‌ها و بازارهای مختلف از جمله فولاد گذاشته است.عرضه‌های اعتباری

مدیر عامل بورس کالا ادامه داد: افزایش هزینه‌ها به‌ویژه در بخش انرژی، بر قیمت‌های دیگر کالاها و محصولات نیز اثرگذار بوده است. به عبارت دیگر، با افزایش هزینه‌های انرژی، هزینه تولید در سایر صنایع نیز بالا رفته است و این خود باعث تغییراتی در روند قیمت‌گذاری در سایر بخش‌ها می‌شود.عرضه‌های اعتباری

”توسعه بازار های مالی“رویکرد اصلی بورس کالا در سال آینده عرضه‌های اعتباری

جهرمی تشریح کرد: روند سالانه ارزش معاملات بورس کالای ایران نشان دهنده رشد معاملات هم در بازار فیزیکی و هم در بازار مالی است. ما در ابتدای سال جاری ارزش ۲۰۰۰ همت را برای معاملات برآورد کرده بودیم که تا ۱۹ بهمن ماه تقریبا محقق شده و مهم تر از آن بازار مالی بورس کالاست

که رشد خوبی داشته و از ۱۴۲ همت در سال ۱۴۰۲ به ۴۲۰ همت در سال جاری افزایش داشته است.

وی تصریح کرد: آینده بورس کالا توسعه بازارهای مالی است و مسیر بعدی ما توسعه این بازار خواهد بود. امسال نیز در بازار مالی و مشتقه سهم ۲۱ درصدی را از ارزش کل معاملات به دست آورده ایم که این متغیر در سال گذشته ۹ درصد ارزش کل معاملات بود.

تغییرات باید به نفع فعالان اقتصادی و جامعه باشد عرضه‌های اعتباری

جهرمی همچنین در خصوص ارزیابی اجرای دستورالعمل اخیر بورس کالا برای قیمت پایه زنجیره فولاد به  چیلان  توضیح داد: در حال حاضر، حدود دو هفته از اجرای تصمیمات جدید می گذرد و آثار آن به طور کامل مشخص نشده است؛ اما هنوز در حال بررسی تاثیرات این تغییرات هستیم و پیش‌بینی‌هایی برای اصلاح فرمول‌ها در نظر داریم.عرضه‌های اعتباری

وی ادامه داد: به طور کلی، در این مدت جلسات و بحث‌های کارشناسی متعدد برگزار شده است و نظرات مختلف جمع‌آوری شده تا تصمیماتی بر اساس آن اتخاذ گردد. این فرایند باعث خواهد شد که اصلاحات به‌طور دقیق و با در نظر گرفتن تمامی جوانب صورت گیرد و در نهایت به نفع همه فعالان اقتصادی و جامعه باشد.عرضه‌های اعتباری

مدیر عامل بورس کالا در پایان اظهار امیدواری کرد و گفت: با توجه به شرایط جدید بازار، ممکن است در آینده نزدیک اصلاحات بیشتری در فرمول‌ها انجام شود تا منافع تمامی طرف‌های درگیر، از تولیدکنندگان گرفته تا مصرف‌کنندگان، حفظ شود.عرضه‌های اعتباری

خبر خوش بورس کالا در خصوص ضرب شمش های طلا عرضه‌های اعتباری

همچنین در آخر  جهرمی از برنامه بورس کالا برای ضرب شمش های با وزن های پایین و به صورت گرمی تا یک اونس توسط تولیدکنندگان مورد تایید این بورس خبر داد تا دارندگان گواهی سپرده شمش طلا با انتقال گواهی به تولیدکننده، بتوانند شمش های مذکور را از تولیدکننده تحویل بگیرند.

وی تأکید کرد: این اقدام به منظور پاسخگویی به نیاز سرمایه گذاران و خریداران خرد برای خرید و تحویل شمش طلا در وزن های پایین است.

از سوی دیگر محدودیت های این راهکار به شرایط خاص اقتصادی و تولیدی بر می گردد؛ زمانی که با کاهش تولید، نقدینگی و نوسانات تقاضا رو به رو شویم، میانگین قیمت کشف شده غیر قابل کنترل شده و منجر به بی ثباتی بازار خواهد شد.

با وجود این توضیحات بهتر است بدانید یکی از مهم ترین عواملی که سبب ایجاد نوسانات در بازارهای مختلف نظیر آهن آلات شده است، در حال حاضر بی ثباتی شرایط منطقه ای سوریه به خصوص برای بازار آهن آلات و فولاد ایران می باشد؛ زیرا همان طور که می دانید کشور ایران از جمله کشورهای مهم صادرکننده محصولات اولیه و ثانویه فولادی در جهان به شمار می آید.

از این رو بی ثباتی های سوریه سبب ایجاد چالش هایی می شود که از جمله آن ها می توان به رکود بازارهای صادراتی ایران اشاره کرد و در نتیجه خریداران به علت کم شدن امنیت از تقاضای خود می کاهند. از طرفی دیگر نیز این ناآرامی ها منجر به ایجاد یک فرصت برای کشور ما برای تبدیل به تأمین کننده اصلی در بازارهای جدید می شود

البته نمی توان چالش های مختلفی که با این فرصت ها همراه هستند را نادیده گرفت؛ زیرا طبیعتاً تأمین کننده شدن ایران در بازارها سبب افزایش هزینه های حمل و نقل، کاهش قدرت خرید کشورهای مختلفی که در حال جنگ هستند و افزایش ریسک های تجاری صادرات واردات خواهد شد. بر اساس نظر کارشناسان اقتصادی بهتر است زیرساخت های متناسب و یک توسعه دیپلماسی اقتصادی ایجاد شود.

موضوع دیگری که در تغییرات فرمول محاسبه قیمت پایه محصولات فولادی بورس کالا مؤثر بوده است، به رشد دلار و در نتیجه رشد قیمت ها بر می گردد. همان طور که می دانید قیمت دلار یکی از مهم ترین عوامل اثرگذار بر نرخ پایه کالاهای مختلف به خصوص در حوزه فولاد به شمار می آید.

از این رو با توجه به رشد غیر قابل پیش بینی که نرخ دلار از اواسط مهرماه سال جاری تا به الان داشته است، می توان تأثیرات آن را در افزایش هزینه مواد اولیه، تجهیزات، تولید محصولات، نرخ پایه و حتی حمل و نقل دید. از طرفی دیگر افزایش قیمت دلار منجر به کاهش قدرت خرید مصرف کنندگان و تولیدکنندگان صنایع داخلی شده و همین موضوع سبب شده تا فعالان بازار مجبور به وفق برنامه های خود با شرایط جدید شوند.

در نهایت بهتر است بدانید نرخ دلار و ارز در حال حاضر عوامل کلیدی در تعیین قیمت پایه محصولات فولادی در بازار آزاد و بازار بورس کالا شناخته می شوند. به طوری که با افزایش نرخ این موارد، تولیدکنندگان نیز برای صادرات و واردات محصولات جدید مجبور به افزایش قیمت پایه محصولات خود در این بازارها شده و در نتیجه نرخ محصولات ثانویه فولادی و تجهیزات و صنایع وابسته به آن ها نیز تحت تأثیر قرار می گیرند.

حال می توان امیدوار بود با تغییراتی که در فرمول محاسبه قیمت پایه این فلزات توسط کارشناسان متخصص بورس کالا اعمال شده، توازن بیشتری در این بازارها ایجاد شود و قیمت ها ثبات نسبی یابند. بازار فولاد ایران در مقطع بسیار حساس و چشمگیری قرار داشته و حتی این تغییرات ساختاری کوچک، منجر به

ایجاد چالش ها و حتی مزیت های فراوانی در خواهد شد. با این حال فرصت ها و شرایط منطقه ای، بی ثباتی ها و نوسانات قیمت کالاهای جهانی را نیز باید در نظر گرفت که تأثیرات خود را بیشتر برای صنایع مهم اقتصادی نظیر فولاد دارند.

تأثیرات منفی سیستم فعلی بر صنعت فولاد و اقتصاد کلان عرضه‌های اعتباری

۱. کاهش رقابت‌پذیری صنایع پایین‌دستی

قیمت‌های تحریف‌شده فولاد، هزینه تولید صنایعی مانند خودروسازی، ساختمان و لوازم خانگی را افزایش می‌دهد که این امر به کاهش توان رقابتی آن‌ها در بازارهای داخلی و بین‌المللی منجر می‌شود.

۲. ایجاد حباب‌های قیمتی

ادامه این روند می‌تواند به ایجاد حباب در قیمت محصولات فولادی بینجامد که در نهایت با ترکیدن آن، کل سیستم مالی مرتبط با این صنعت را تحت تأثیر قرار خواهد داد.

۳. کاهش سرمایه‌گذاری مولد

وقتی بازیگران بازار متوجه شوند که از طریق معاملات اعتباری می‌توانند سود بیشتری کسب کنند، انگیزه آن‌ها برای سرمایه‌گذاری مولد در توسعه ظرفیت‌های تولیدی کاهش می‌یابد.

۴. افزایش ریسک سیستماتیک مالی

تجمع معاملات اعتباری می‌تواند به تجمع ریسک در سیستم بانکی و مالی کشور منجر شود، چرا که در صورت عدم توانایی خریداران در پرداخت تعهدات، این ریسک به شبکه بانکی منتقل می‌شود.

راهکارهای اصلاحی برای بهبود سیستم قیمت‌گذاری عرضه‌های اعتباری

۱. تفکیک معاملات نقدی و اعتباری در محاسبات

پیشنهاد می‌شود در شیوه‌نامه جدید، محاسبه نرخ پایه صرفاً بر اساس معاملات نقدی انجام شود یا حداقل وزن معاملات اعتباری در محاسبات کاهش یابد.

۲. اعمال محدودیت‌های کمی و کیفی بر معاملات اعتباری عرضه‌های اعتباری

• تعیین سقف برای حجم معاملات اعتباری
• اعمال شرایط سخت‌گیرانه‌تر برای وثایق معاملات اعتباری
• افزایش هزینه‌های معاملات اعتباری برای کاهش جذابیت آن

۳. مکانیسم‌های تعدیل خودکار عرضه‌های اعتباری

استفاده از الگوریتم‌های هوشمند که بتوانند بر اساس شاخص‌هایی مانند نسبت حجم معامله شده به حجم عرضه، نرخ پایه را تعدیل کنند.

۴. شفاف‌سازی بیشتر اطلاعات

افزایش شفافیت در گزارش‌دهی معاملات به گونه‌ای که بازیگران بازار بتوانند به راحتی تفاوت بین معاملات نقدی و اعتباری را تشخیص دهند.

۵. بازنگری دوره‌ای شیوه‌نامه

تعیین مکانیسمی برای بازنگری دوره‌ای و انعطاف‌پذیر شیوه‌نامه بر اساس شرایط واقعی بازار.

تجربیات تاریخی و درس‌های آموخته شده عرضه‌های اعتباری

۱. بحران سال ۱۴۰۰

در سال ۱۴۰۰ نیز بازار فولاد با مشکل مشابهی مواجه شد که در نهایت منجر به اعمال محدودیت دامنه نوسان قیمت به محدوده ۱+ تا ۳- درصد شد. این تجربه نشان می‌دهد که سیستم فعلی در مواجهه با بحران‌ها انعطاف‌پذیری لازم را ندارد.

۲. مقایسه با بورس‌های کالایی بین‌المللی عرضه‌های اعتباری

در بسیاری از بورس‌های کالایی پیشرفته، مکانیسم‌های دقیقی برای تفکیک انواع معاملات و جلوگیری از تأثیر نامتعارف معاملات اعتباری بر قیمت‌های پایه وجود دارد که می‌توان از آنها الهام گرفت.

جمع‌بندی و پیشنهادات نهایی عرضه‌های اعتباری

سیستم فعلی تعیین نرخ پایه محصولات فولادی در بورس کالای ایران به دلایل متعددی از جمله وابستگی بیش از حد به معاملات اعتباری، عدم تفکیک مناسب بین معاملات نقدی و اعتباری، و تأخیر در تعدیل قیمت‌ها ناکارآمد است. این ناکارآمدی نه‌تنها به تحریف قیمت‌ها و کاهش کارایی بازار منجر شده، بلکه تأثیرات منفی گسترده‌ای بر کل اقتصاد کشور دارد.

برای اصلاح این وضعیت، پیشنهاد می‌شود:

1. تشکیل کارگروه تخصصی متشکل از نمایندگان بورس کالا، وزارت صمت، تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان فولاد عرضه‌های اعتباری
2. بازنگری اساسی در شیوه‌نامه محاسبه نرخ پایه با اولویت دادن به معاملات نقدی عرضه‌های اعتباری
3. اعمال محدودیت‌های هوشمند بر معاملات اعتباری
4. ایجاد مکانیسم‌های تعدیل خودکار بر اساس شاخص‌های واقعی بازار عرضه‌های اعتباری
5. افزایش شفافیت و گزارش‌دهی دقیق‌تر معاملات

تنها با اجرای این اصلاحات اساسی می‌توان امیدوار بود که بورس کالای ایران بتواند به رسالت اصلی خود که کشف قیمت منصفانه و تسهیل مبادلات تجاری است، عمل کند.