تکرار ادعای اشتباه درباره ذخایر لیتیوم ایران: تحلیل یک گفتمان رسانه‌ای نادرست

مقدمه: ادعای جنجالی درباره ذخایر لیتیوم ایران

اخیراً سیدمحمد حسینی، چهره سیاسی شناخته‌شده ایران که سوابقی چون نمایندگی مجلس، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونت ریاست جمهوری را در کارنامه دارد، در پستی در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) ادعای قابل توجهی مطرح کرده است. او با اشاره به ایران به عنوان “در آستانه انقلاب لیتیوم سبز”، از وجود ذخایر ۸.۵ میلیون تنی لیتیوم در کشور سخن گفته و این ماده را “پادشاه فلزات و نفت آینده” توصیف نموده است.ذخایر لیتیوم ایران

واکنش جامعه علمی و تخصصی به این ادعا ذخایر لیتیوم ایران

این ادعا بلافاصله با واکنش تند محسن فتح‌الهی، مدیر پژوهش اندیشکده معدن و صنایع معدنی پژوهشکده سیاستگذاری دانشگاه صنعتی شریف مواجه شد. فتح‌الهی در پاسخ خود با ابراز تعجب از تکرار چنین ادعاهای غیرعلمی، به “روشنگری‌های متعدد” انجام شده در این زمینه اشاره کرد و خطاب به مطرح‌کنندگان این ادعا گفت: “فکر نمی‌کردم بعد این همه روشنگری روی ذخایر لیتیوم کشور، باز هم روی گزارشی اشتباه بیایند و مباحثی غلط را طرح و ریپرتاژ کنند.”

بررسی صحت سنجی ادعای ذخایر ۸.۵ میلیون تنی لیتیوم ذخایر لیتیوم ایران

برای درک دقیق‌تر این موضوع، لازم است به آمارهای معتبر بین‌المللی در زمینه ذخایر لیتیوم مراجعه کنیم:ذخایر لیتیوم ایران

۱. بر اساس گزارش سازمان زمین‌شناسی آمریکا (USGS) در سال ۲۰۲۳، کشور بولیوی با ۲۱ میلیون تن در رتبه اول ذخایر لیتیوم جهان قرار دارد.
۲. آرژانتین با ۲۰ میلیون تن و شیلی با ۱۱ میلیون تن در رتبه‌های بعدی هستند.
۳. کل ذخایر قطعی لیتیوم جهان حدود ۹۸ میلیون تن برآورد شده است.

در این گزارش‌ها، نام ایران حتی در فهرست کشورهای دارای ذخایر قابل توجه لیتیوم نیز ذکر نشده است. این در حالی است که ادعای مطرح شده، ایران را در ردیف ۱۰ کشور برتر دارنده ذخایر لیتیوم قرار می‌دهد.

چرا این ادعاها تکرار می‌شوند؟

ذخایر لیتیوم ایران

تکرار چنین ادعاهای غیرمستند را می‌توان در چند محور تحلیل کرد:ذخایر لیتیوم ایران

۱. سوءبرداشت از گزارش‌های اولیه اکتشافی

برخی گزارش‌های اولیه از کشف نشانه‌هایی از کانی‌های حاوی لیتیوم در برخی مناطق ایران حکایت داشتند، اما این گزارش‌ها هیچ‌گاه به تایید نهادهای علمی معتبر نرسیدند.

۲. جذابیت رسانه‌ای موضوع

موضوع لیتیوم به دلیل اهمیت آن در صنایع آینده از جذابیت رسانه‌ای بالایی برخوردار است و ممکن است برخی بدون بررسی دقیق به انتشار چنین اخباری اقدام کنند.

۳. اهداف سیاسی و تبلیغاتی ذخایر لیتیوم ایران

برخی تحلیلگران معتقدند طرح چنین ادعاهایی ممکن است با اهداف سیاسی خاص یا ایجاد امیدواری کاذب در افکار عمومی انجام شود.

پیامدهای انتشار اطلاعات نادرست ذخایر لیتیوم ایران

تکرار چنین ادعاهای غیرمستند می‌تواند پیامدهای منفی متعددی داشته باشد:

۱. ایجاد تصور نادرست از توانمندی‌های معدنی کشور در سطح بین‌المللی ذخایر لیتیوم ایران
۲. گمراه کردن سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی
۳. کاهش اعتبار علمی و تخصصی نهادهای مسئول
۴. ایجاد انتظارات غیرواقعی در افکار عمومی ذخایر لیتیوم ایران

راهکارهای پیشنهادی برای شفاف‌سازی ذخایر لیتیوم ایران

برای جلوگیری از تکرار چنین مواردی، پیشنهاد می‌شود:ذخایر لیتیوم ایران

۱. تشکیل کارگروه تخصصی متشکل از دانشگاه‌ها و سازمان زمین‌شناسی برای بررسی دقیق ذخایر معدنی
۲. الزام به استناد به منابع معتبر در اظهارات مسئولان
۳. ایجاد سامانه شفاف اطلاعات معادن کشور ذخایر لیتیوم ایران
۴. تقویت فرهنگ نقد علمی و تخصصی در فضای عمومی ذخایر لیتیوم ایران

نتیجه‌گیری: ضرورت رویکرد علمی به مسائل معدنی

مواردی مانند ادعای مطرح شده درباره ذخایر لیتیوم ایران نشان می‌دهد که چگونه اطلاعات غیردقیق می‌تواند به سرعت در فضای عمومی منتشر شود. این در حالی است که مسائل مربوط به منابع معدنی نیازمند بررسی‌های دقیق زمین‌شناسی، نمونه‌برداری‌های سیستماتیک و تایید نهادهای علمی معتبر است. جامعه علمی و رسانه‌ای کشور باید با دقت بیشتری اینگونه ادعاها را مورد بررسی قرار دهند و از انتشار اطلاعات تایید نشده خودداری کنند.

توسعه پایدار صنایع معدنی کشور مستلزم اتکا به داده‌های علمی و شفاف است، نه ادعاهای اثبات نشده که ممکن است در کوتاه مدت جذاب به نظر برسند، اما در بلندمدت به اعتبار ملی لطمه می‌زنند.

ذخایر لیتیوم ایران