پیشنهاد جدید آمریکا به ایران: غنیسازی محدود اورانیوم مجاز است
پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
مقدمه: تحولی مهم در مسیر توافق هستهای
در روز شنبه، رسانه معتبر آکسیوس گزارش داد که دولت ایالات متحده پیشنهادی جدید به ایران ارائه داده که بر اساس آن، غنیسازی اورانیوم با غلظت پایین در داخل خاک ایران برای مدت زمانی محدود و مشخصشدنی مجاز شناخته میشود. این تحول در شرایطی روی میدهد که مقامات رسمی آمریکا در گذشته بارها تأکید کرده بودند که هیچگونه غنیسازی اورانیوم توسط ایران در خاک این کشور پذیرفتنی نیست.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
این تغییر موضع بالقوه، میتواند مذاکرات هستهای میان ایران و آمریکا را از بنبست چندساله خارج کرده و فصلی تازه از تعامل هستهای میان دو کشور را آغاز کند. در عین حال، این پیشنهاد واکنشهای تند متحدان منطقهای آمریکا، بهویژه اسرائیل و جمهوریخواهان کنگره را نیز در پی داشته است.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
بخش اول: جزئیات پیشنهاد آمریکا به ایران
براساس اطلاعات منتشرشده توسط دو منبع آگاه که با مفاد پیشنهاد آشنا بودهاند، مهمترین عناصر پیشنهاد آمریکا به ایران به شرح زیر است:پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
۱. اجازه غنیسازی اورانیوم با غلظت پایین (حداکثر ۳٪)پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
طبق این پیشنهاد، ایران میتواند فعالیتهای غنیسازی خود را با غلظت حداکثر ۳٪، که تنها برای مصارف صلحآمیز مانند سوخت نیروگاه بوشهر مناسب است، ادامه دهد. این سطح غنیسازی از نگاه فنی فاصله زیادی با غلظت نظامی (۹۰٪) دارد.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
۲. توقف توسعه سانتریفیوژهای پیشرفته
ایران باید هرگونه تحقیق و توسعه جدید روی سانتریفیوژهای پیشرفته را متوقف کرده و از بهکارگیری نسلهای پیشرفتهتر مانند IR-6 یا IR-8 صرفنظر کند.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
۳. غیرعملیاتیسازی تأسیسات غنیسازی زیرزمینی
تأسیسات زیرزمینی مانند فردو باید تا مدت زمان توافقی با طرفهای مذاکره «غیرعملیاتی» شوند و صرفاً تأسیسات سطحی و تحت نظارت آژانس مجاز به فعالیت محدود خواهند بود.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
۴. برچیدن زیرساختهای فرآوری اورانیوم
ایران باید زیرساختهای مرتبط با تبدیل، فرآوری و ذخیرهسازی اورانیوم غنیشده در سطح بالا را برچیند و صرفاً ظرفیتهای مورد نیاز برای مصارف غیرنظامی را حفظ کند.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
۵. نظارت شدید و تصویب پروتکل الحاقی
یکی از پایههای این پیشنهاد، راهاندازی یک سازوکار نظارتی بسیار قوی است که شامل تصویب فوری پروتکل الحاقی آژانس بینالمللی انرژی اتمی نیز میشود. این امر دسترسی گسترده و بدون محدودیت آژانس به تمامی تأسیسات ایران را ممکن خواهد ساخت.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
۶. لغو تحریمها پس از راستیآزمایی پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
تحریمها تنها پس از آنکه ایران تعهد واقعی خود را به مفاد توافق اثبات کند و مورد تأیید آژانس و ایالات متحده قرار گیرد، بهصورت مرحلهای لغو خواهند شد.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
بخش دوم: تضاد موضع علنی و محرمانه مقامات آمریکا
یکی از ابعاد مهم و جنجالی این ماجرا، تفاوت آشکار میان مواضع علنی مقامات آمریکایی و محتوای پیشنهاد واقعی است.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
۱. سخنان استیو ویتکاف و مارکو روبیو
استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا در امور ایران، و مارکو روبیو، وزیر امور خارجه، در ماههای گذشته بارها در سخنرانیها و مصاحبههای خود تأکید کردهاند که آمریکا هیچگاه اجازه غنیسازی اورانیوم در خاک ایران را نخواهد داد و باید کل زیرساختهای هستهای ایران برچیده شود.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
۲. سخنگوی کاخ سفید: تأیید تلویحی
کارولین لیویت، سخنگوی کاخ سفید، در واکنش به گزارش اکسیوس ضمن تأکید مجدد بر تعهد بایدن به عدم دستیابی ایران به سلاح هستهای، هیچیک از مفاد گزارش آکسیوس را تکذیب نکرد و تنها گفت به دلیل ادامه مذاکرات، دولت درباره جزئیات اظهار نظر نمیکند.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
بخش سوم: واکنش ایران به پیشنهاد جدید پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
از سوی دیگر، ایران با احتیاط و دقت در حال بررسی پیشنهاد آمریکا است. سخنگوی وزارت امور خارجه، اسماعیل بقایی، در اظهاراتی صریح، اعلام کرد که هنوز «تضمینهای کافی» درباره زمان و نحوه لغو تحریمها دریافت نشده و این مسئله مانع اصلی برای پیشرفت مذاکرات است.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
۱. ایران: «قابل قبول» نیست، ولی قابل بررسی است پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
بقایی بهطور ضمنی نشان داد که پیشنهاد آمریکا هرچند دارای عناصر قابل بررسی است، اما در شرایط فعلی هنوز برای ایران «قابل قبول» نیست، بهویژه به دلیل ابهام در ضمانتهای اجرایی.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
۲. خط قرمز ایران: غنیسازی صلحآمیز پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
مقامات ایرانی بارها اعلام کردهاند که ایران به هیچ توافقی که غنیسازی صلحآمیز را منع کند، تن نخواهد داد. بنابراین پیشنهاد فعلی آمریکا در صورت حفظ حق غنیسازی محدود ممکن است با رویکرد ایران هماهنگ باشد.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
بخش چهارم: واکنش متحدان آمریکا و سناتورهای جمهوریخواه
پیشنهاد جدید واشنگتن به تهران موجی از نگرانی و انتقاد را در میان متحدان آمریکا، بهویژه اسرائیل، و در درون خود کنگره آمریکا ایجاد کرده است.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
۱. اسرائیل: مخالفت صریح پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
دولت بنیامین نتانیاهو بهطور تاریخی از هرگونه توافقی که به ایران اجازه غنیسازی حتی محدود را بدهد، بهشدت انتقاد کرده است. مقامات امنیتی و سیاسی تلآویو، از جمله وزیر جنگ اسرائیل، بارها بر گزینه نظامی علیه ایران تأکید کردهاند.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
۲. تهدید به اقدام نظامی
گزارشهایی از نهادهای اطلاعاتی آمریکا وجود دارد که حاکی از آمادگی اسرائیل برای انجام اقدام نظامی پیشگیرانه علیه تأسیسات هستهای ایران در صورت شکست مذاکرات است. این امر فشار مضاعفی بر دولت ترامپ برای دستیابی به توافقی با ضمانتهای امنیتی ایجاد کرده است.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
۳. جمهوریخواهان: تهدید به توقف بودجه اجرای توافق پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
در داخل آمریکا نیز دهها سناتور جمهوریخواه از جمله تد کروز و جاش هاولی اعلام کردهاند که در صورت امضای چنین توافقی، بودجه لازم برای اجرای آن را مسدود خواهند کرد.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
بخش پنجم: شباهتها و تفاوتهای توافق جدید با برجام
در نگاه نخست، پیشنهاد جدید آمریکا به ایران، شباهتهایی با توافق هستهای ۲۰۱۵ موسوم به برجام دارد، اما تفاوتهای قابل توجهی نیز مشاهده میشود:پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
| محور | برجام (۲۰۱۵) | پیشنهاد ۲۰۲۵ |
|---|---|---|
| سطح غنیسازی | ۳.۶۷٪ | ۳٪ |
| تأسیسات زیرزمینی | مجاز با محدودیت | غیرعملیاتی موقت |
| تحقیق روی سانتریفیوژ | محدود با اجازه | ممنوع کامل |
| نظارت آژانس | گسترده با زمانبندی | تصویب فوری پروتکل الحاقی |
| لغو تحریمها | فوری پس از تأیید آژانس | مشروط به راستیآزمایی چندمرحلهای |
| ذخایر اورانیوم | محدود به ۳۰۰ کیلو | احتمال صفرسازی کامل |
بخش ششم: تحلیلی بر منطق پیشنهاد جدید
۱. پرهیز از جنگ، حفظ فشار
بهنظر میرسد پیشنهاد جدید تلاش میکند بین دو راهبرد متعارض، یعنی «فشار حداکثری» و «مذاکره دیپلماتیک»، تعادلی برقرار کند. کاخ سفید به دنبال جلوگیری از وقوع جنگی جدید در خاورمیانه است، اما در عین حال نمیخواهد تمام اهرمهای فشار خود را از دست بدهد.
۲. رویکرد مرحلهای و قابل انعطاف
در پیشنهاد اخیر، بسیاری از الزامات بهصورت مرحلهای و مشروط مطرح شدهاند. این انعطافپذیری میتواند فضای بیشتری برای تعامل فراهم کند، ولی در عین حال ممکن است از سوی منتقدان بهعنوان ضعف تلقی شود.
بخش هفتم: سناریوهای محتمل پیشرو
سناریوی اول: توافق نهایی تا پایان تابستان ۲۰۲۵
در صورتی که ایران و آمریکا بر سر جزئیات فنی و سیاسی به توافق برسند، احتمال دارد یک توافق جامع هستهای با عنوان جدیدی امضا شود.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
سناریوی دوم: ادامه بنبست و افزایش تنشها
اگر اختلافها، بهویژه درباره لغو تحریمها و سازوکار نظارتی، ادامه یابد، احتمال خروج طرفین از میز مذاکره و بازگشت به تنش نظامی وجود دارد.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
سناریوی سوم: توافق موقت یا فریز در برابر فریز
توافق موقتی که بهصورت غیررسمی برخی تعهدات دوطرف را «فریز» کند، یکی از گزینههای محتمل در صورت عدم حصول توافق جامع است.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
نتیجهگیری پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
پیشنهاد جدید ایالات متحده به ایران، که اجازه غنیسازی اورانیوم بهصورت محدود را میدهد، نقطهعطفی در روند مذاکرات هستهای محسوب میشود. این پیشنهاد نشاندهنده انعطافپذیری بیشتر دولت ترامپ نسبت به مواضع اعلامی پیشین است و میتواند زمینهساز توافقی جدید باشد، البته اگر اختلافهای باقیمانده در زمینه راستیآزمایی، رفع تحریمها، و سازوکار اجرایی حلوفصل شود.
در نهایت، مسیر پیشرو به تصمیمات نهایی تهران، واشنگتن، و البته نقشآفرینی بازیگران منطقهای و بینالمللی گره خورده است. روزهای آینده، اهمیت راهبردی این تحول در سیاست هستهای ایران و غرب را بیشتر نمایان خواهد کرد.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
بخش هشتم: بررسی واکنش کشورهای اروپایی به پیشنهاد جدید آمریکا پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
کشورهای اروپایی عضو برجام (آلمان، فرانسه و بریتانیا) نقش کلیدی در شکلگیری توافق ۲۰۱۵ داشتند و اکنون نیز در تلاش برای احیای دیپلماسی میان ایران و آمریکا هستند. آنها با حساسیت خاصی به پیشنهاد جدید آمریکا نگاه میکنند.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
۱. استقبال محتاطانه آلمان و فرانسه
سخنگوی وزارت خارجه آلمان با صدور بیانیهای ضمن تأکید بر اهمیت هر توافقی که مانع تولید سلاح هستهای توسط ایران شود، پیشنهاد اخیر را «گامی به سوی کاهش تنشها» دانست. فرانسه نیز اعلام کرد آماده است در صورت پیشرفت مذاکرات، دوباره میزبان نشست چندجانبه در پاریس باشد.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
۲. نگرانی بریتانیا از پیامدهای ژئوپلیتیکی پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
بریتانیا اگرچه از اصل مذاکره حمایت کرده، اما نسبت به تبعات ژئوپلیتیکی آن در منطقه هشدار داده است. منابع دیپلماتیک بریتانیا میگویند اگر این توافق بدون مشارکت متحدانی مانند اسرائیل پیش برود، ممکن است به تقویت جبهه جنگطلبانه در خاورمیانه منجر شود.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
۳. تمایل اروپا برای بازگشت ایران به بازار جهانی انرژی پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
یکی از انگیزههای مهم اروپا برای حمایت از توافق، بازگشت نفت ایران به بازار جهانی و کاهش وابستگی اروپا به انرژی روسیه است. اروپا بهشدت به بازگشت تعادل در بازار انرژی جهانی نیازمند است و توافق با ایران میتواند در این مسیر مؤثر باشد.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
بخش نهم: موضع چین و روسیه
دو کشور چین و روسیه، که شرکای استراتژیک ایران محسوب میشوند، همواره مخالف تحریمهای یکجانبه آمریکا علیه ایران بودهاند. اکنون با پیشنهاد جدید، آنها نیز از منظر منافع ملی و رقابت با غرب، موضعگیریهایی مهم داشتهاند.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
۱. روسیه: فرصت جدید برای چندجانبهگرایی
وزارت خارجه روسیه با انتشار بیانیهای ضمن استقبال از هرگونه کاهش تنش، تأکید کرد که «هر گونه توافقی باید از مسیر شورای امنیت و چارچوب چندجانبه پیگیری شود و نه از طریق توافقهای دوجانبه خارج از ساختار سازمان ملل». مسکو هشدار داده اگر آمریکا بخواهد از توافق جدید بهعنوان ابزار فشاری دیگر استفاده کند، حمایت روسیه را از دست خواهد داد.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
۲. چین: تأکید بر لغو کامل تحریمها پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
چین خواستار آن است که تمامی تحریمهای اقتصادی و تجاری علیه ایران لغو شود، نه صرفاً تعلیق یا کاهش مرحلهای. از نظر پکن، این امر تنها راه احیای «اعتماد متقابل» میان ایران و غرب است.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
بخش دهم: نقش آژانس بینالمللی انرژی اتمی
نقش آژانس بینالمللی انرژی اتمی در هرگونه توافق جدید، بسیار پررنگتر از گذشته خواهد بود. در پیشنهاد جدید، آژانس نه تنها باید بر غنیسازی نظارت کند، بلکه باید بهصورت بیوقفه و بدون محدودیت، دسترسی اطلاعاتی و فنی به تمامی تأسیسات ایران داشته باشد.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
۱. تکنولوژیهای نوین نظارت
در پیشنهاد آمریکا، استفاده از فناوریهای نوین مانند سنسورهای هوشمند، ماهوارههای اختصاصی، و دوربینهای آنلاین ۲۴ ساعته در سایتهای هستهای ایران پیشنهاد شده است.
۲. چالشهای آژانس در اعتمادسازی مجدد
آژانس در سالهای اخیر بارها از «عدم شفافیت ایران» گلایه کرده است. بنابراین، برای اثبات بیطرفی و جلب اعتماد ایران، باید ضمن حفظ استانداردهای فنی، از ورود به منازعات سیاسی خودداری کند.
بخش یازدهم: تأثیرات احتمالی توافق بر اقتصاد ایران
اگر توافقی حاصل شود و تحریمها لغو شوند، تأثیرات چشمگیری بر اقتصاد ایران خواهد داشت. این اثرات در سه سطح کوتاهمدت، میانمدت و بلندمدت قابل بررسیاند:
۱. در کوتاهمدت: کاهش نرخ ارز و تورم
بازگشت ارزهای بلوکهشده، افزایش صادرات نفت و رفع موانع بانکی میتواند منجر به کاهش شدید نرخ دلار و کنترل تورم افسارگسیخته شود.
۲. در میانمدت: احیای سرمایهگذاری خارجی
شرکتهای بزرگ آسیایی و اروپایی که از برجام خارج شده بودند، احتمالاً با احتیاط وارد بازار ایران خواهند شد. صنایع نفت، گاز، پتروشیمی، خودروسازی و حملونقل در اولویت سرمایهگذاری خواهند بود.
۳. در بلندمدت: تقویت دیپلماسی اقتصادی و منطقهای
اگر توافق با ثبات اجرا شود، ایران میتواند با استفاده از ظرفیت دیپلماسی اقتصادی، به قدرتی متوازن در خاورمیانه تبدیل شود که هم با غرب تعامل دارد و هم با شرق همکاری استراتژیک میکند.
بخش دوازدهم: چالشهای حقوقی و اجرایی توافق
هر توافقی بدون ضمانت اجرا، صرفاً یک سند سیاسی خواهد بود. از این رو، یکی از خواستههای اصلی ایران در مذاکرات اخیر، دریافت «تضمین حقوقی لازم» برای اجرای تعهدات آمریکاست.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
۱. مشکل تصویب در کنگره آمریکا
با وجود اکثریت شکننده دموکراتها، احتمال تصویب رسمی یک توافق در سنا بسیار ضعیف است. بنابراین، دولت بایدن شاید همچون برجام، از مسیر «فرمان اجرایی رئیسجمهور» وارد شود که ریسک لغو آن در دولت بعدی وجود دارد.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
۲. ایران خواهان تضمین چندجانبه است
تهران پیشنهاد داده که هرگونه توافقی باید در قالب قطعنامه جدیدی در شورای امنیت سازمان ملل ثبت شود تا به سندی حقوقی و چندجانبه تبدیل گردد و از نوسانات سیاسی داخلی آمریکا مصون بماند.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
بخش سیزدهم: رسانهها و افکار عمومی ایران درباره پیشنهاد جدید
در ایران، رسانهها واکنشهای متنوعی به این پیشنهاد نشان دادهاند. رسانههای نزدیک به دولت از آن بهعنوان فرصتی طلایی برای کاهش فشار بر مردم نام بردهاند، در حالی که رسانههای منتقد، آن را تکرار تجربه تلخ برجام میدانند.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
۱. رسانههای حامی دولت: توافقی قابل دفاع
روزنامههایی چون «ایران» و «اعتماد» از آن بهعنوان راه نجات اقتصادی و موفقیت دیپلماسی سخن گفتهاند.پیشنهاد جدید آمریکا به ایران:غنیسازی محدود اورانیوم
۲. رسانههای اصولگرا: احتیاط و بدبینی
روزنامههایی چون «کیهان» و «وطن امروز» هشدار دادهاند که نباید فریب «قولهای بیضمانت آمریکاییها» را خورد و تنها راه قوی شدن، تکیه بر توان داخلی است.
۳. مردم: امیدواری همراه با تردید
در میان افکار عمومی، مردم عادی بیشتر به تأثیرات اقتصادی توافق توجه دارند. بسیاری از مردم امیدوارند با رسیدن به توافق، وضعیت معیشتی بهبود یابد، اما همچنان خاطره خروج ترامپ از برجام را فراموش نکردهاند.
جمعبندی نهایی
پیشنهاد اخیر ایالات متحده به ایران برای اجازه محدود غنیسازی اورانیوم، گامی واقعگرایانه و محتاطانه برای خروج از بنبست تاریخی مذاکرات هستهای محسوب میشود. این پیشنهاد از یک سو نشاندهنده چرخش تاکتیکی واشنگتن از سیاست فشار حداکثری به تعامل محدود است، و از سوی دیگر، فرصت مهمی برای ایران جهت احیای دیپلماسی و اقتصاد کشور فراهم میآورد.
با این حال، مسیر اجرای این توافق بالقوه، همچنان پر از موانع فنی، سیاسی و حقوقی است. تنها در صورتی که دو طرف بتوانند بر بیاعتمادی گذشته غلبه کنند و ساختاری حقوقی و الزامآور برای اجرای تعهدات تدوین نمایند، میتوان به موفقیت نهایی آن امیدوار بود.
در نهایت، تصمیمات هفتهها و ماههای آینده در تهران، واشنگتن و وین، سرنوشت یکی از حساسترین پروندههای بینالمللی قرن را رقم خواهد زد.










