چین برای تأمین منابع معادن جهان را تصاحب میکند1404
مقدمه
در سال ۲۰۲۴، چین بیشترین تعداد معاملات خرید معادن در خارج از کشور را در بیش از یک دهه گذشته انجام داد. این اقدام بخشی از یک استراتژی بلندمدت برای تضمین دسترسی به مواد معدنی حیاتی است که نقش کلیدی در صنایع هایتک، انرژی پاک و فناوریهای دفاعی دارند. با افزایش محدودیتهای غرب بر سرمایهگذاریهای چین در بخشهای حساس، پکن از یک «پنجره ژئوپلتیکی» استفاده کرده تا با سرعت بیسابقهای منابع معدنی در آفریقا، آمریکای لاتین و آسیا را تحت کنترل بگیرد.
این مقاله به بررسی ابعاد مختلف این موج خرید، انگیزههای پشت آن، واکنش غرب و پیامدهای ژئوپلتیک و اقتصادی آن میپردازد.
فصل اول: چرا چین به دنبال خرید معادن خارجی است؟
۱. نیاز حیاتی به مواد معدنی برای صنایع استراتژیک
چین بهعنوان بزرگترین تولیدکننده باتریهای لیتیومیونی، پنلهای خورشیدی و خودروهای برقی، به مواد معدنی مانند لیتیوم، کبالت، نیکل، مس و عناصر کمیاب خاکی (REE) وابسته است. این مواد نقش اساسی در تحقق برنامههای زیر دارند:
-
انقلاب خودروهای برقی: چین بزرگترین بازار خودروهای برقی جهان را دارد و شرکتهایی مانند BYD، CATL و NIO نیازمند تأمین پایدار مواد اولیه هستند.
-
انرژیهای تجدیدپذیر: برای ساخت توربینهای بادی و پنلهای خورشیدی، عناصر کمیاب خاکی مانند نئودیمیوم و دیسپروزیوم ضروری هستند.
-
صنایع دفاعی و فناوریهای پیشرفته: موتورهای جت، ماهوارهها و سیستمهای هدایت موشک به فلزات خاصی مانند تانتالوم و تنگستن نیاز دارند.
۲. کاهش وابستگی به واردات و کنترل زنجیره تأمین
اگرچه چین ۹۰٪ فرآوری عناصر کمیاب را در اختیار دارد، اما تنها مالک ۳۰٪ منابع جهانی است. این عدم توازن باعث شده تا پکن برای کاهش ریسک تحریمها یا اختلال در عرضه، به دنبال مالکیت مستقیم معادن در خارج باشد.
۳. پیشدستی در برابر محدودیتهای غرب
آمریکا، اتحادیه اروپا و متحدانشان در حال کاهش وابستگی به چین در زنجیره تأمین مواد معدنی هستند. برای مثال:
-
قانون کاهش تورم (IRA) آمریکا مشوقهایی برای تولید داخلی یا تأمین از متحدان ارائه میدهد.
-
اتحادیه اروپا در حال ایجاد ذخایر استراتژیک از مواد معدنی حیاتی است.
-
استرالیا و کانادا سرمایهگذاری چین در معادن خود را محدود کردهاند.
چین میداند که پنجره فرصت برای خرید معادن بهزودی بسته میشود، بنابراین با سرعت در حال انعقاد قراردادهاست.
فصل دوم: مهمترین معاملات معدنی چین در ۲۰۲۴
بر اساس گزارش فایننشال تایمز و دادههای بانک جفریز، شرکتهای چینی حداقل ۱۰ معامله معدنی بالای ۱۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۲۴ انجام دادهاند. برخی از مهمترین موارد عبارتند از:
۱. سرمایهگذاری در قزاقستان (لیتیوم و مس)
-
شرکت Zijin Mining یک معدن لیتیوم در قزاقستان خریداری کرد. این کشور دارای ذخایر عظیم اورانیوم و فلزات پایه است.
-
انگیزه: قزاقستان بهعنوان متحد چین در سازمان همکاریهای شانگهای (SCO)، کمریسک محسوب میشود.
۲. اندونزی (نیکل و کبالت)
-
شرکت CMOC سرمایهگذاری سنگینی در معادن نیکل اندونزی انجام داد.
-
نیکل کلید تولید باتریهای NMC (نیکل-منگنز-کبالت) است.
-
اندونزی بزرگترین تولیدکننده نیکل جهان است و چین میخواهد از تحریمهای احتمالی غرب جلوگیری کند.
۳. برزیل (آهن و مس)
-
شرکت MMG معادن مس در برزیل را توسعه میدهد.
-
برزیل یکی از معدود کشورهای آمریکای لاتین است که هنوز نسبت به سرمایهگذاری چین باز است.
۴. جمهوری دموکراتیک کنگو (کبالت و مس)
-
کنگو ۷۰٪ کبالت جهان را تولید میکند.
-
شرکتهای چینی مانند CMOC و Sicomines سالهاست در این کشور فعال هستند.
-
ریسک سیاسی بالا (درگیریهای مسلحانه، فساد)، اما چین حاضر است برای کنترل منابع، این ریسک را بپذیرد.
۵. میانمار (عناصر کمیاب خاکی)
-
میانمار ذخایر قابل توجهی از عناصر کمیاب دارد.
-
چین از نفوذ خود در حکومت نظامی میانمار برای تضمین دسترسی به این منابع استفاده میکند.
فصل سوم: واکنش غرب و راهبردهای مقابلهای
۱. محدودیتهای سرمایهگذاری چین در غرب
-
کانادا در ۲۰۲۳ چندین شرکت چینی را از پروژههای لیتیوم اخراج کرد.
-
استرالیا بررسیهای امنیتی روی سرمایهگذاریهای چین در معادن خود را تشدید کرده است.
-
آمریکا به دنبال ایجاد “کلوپ مواد معدنی” با متحدان (کانادا، استرالیا، اتحادیه اروپا) است تا وابستگی به چین را کاهش دهد.
۲. تلاش برای ایجاد زنجیره تأمین جایگزین
-
اتحادیه اروپا برنامه Critical Raw Materials Act (CRMA) را برای کاهش وابستگی به چین اجرا میکند.
-
آمریکا با کشورهایی مانند زیمبابوه و نامیبیا برای استخراج مواد معدنی همکاری میکند.
۳. دیپلماسی اقتصادی چین در مقابل غرب
چین از ابزارهای زیر برای حفظ نفوذ خود استفاده میکند:
-
ابتکار کمربند و جاده (BRI): سرمایهگذاری در زیرساختهای معدنی کشورهای در حال توسعه.
-
وامهای بلندمدت: بسیاری از کشورهای آفریقایی به دلیل بدهیهای سنگین، مجبور به واگذاری معادن به چین شدهاند.
فصل چهارم: پیامدهای ژئوپلتیک و اقتصادی
۱. افزایش رقابت چین و غرب بر سر منابع
-
جنگ سرد تکنولوژیک: کنترل مواد معدنی = کنترل آینده صنایع هایتک.
-
کشورهای در حال توسعه به میدان نبرد تبدیل شدهاند: کنگو، اندونزی و برزیل صحنه رقابت چین و غرب هستند.
۲. ریسکهای سرمایهگذاری چین
-
کشورهای بیثبات (مانند کنگو و میانمار): ممکن است منجر به زیان مالی یا بحران سیاسی شود.
-
واکنش ملیگرایانه: برخی کشورها (مانند زامبیا) شروع به بازنگری در قراردادهای معدنی با چین کردهاند.
۳. آیا چین میتواند سلطه خود را حفظ کند؟
-
قدرت مالی: چین از صندوقهای دولتی مانند China Development Bank برای تأمین مالی پروژهها استفاده میکند.
-
فناوری فرآوری: حتی اگر غرب معادن جدیدی استخراج کند، چین هنوز تسلط جهانی بر فرآوری مواد معدنی دارد.
نتیجهگیری: آینده جنگ مواد معدنی
موج خرید معادن توسط چین در ۲۰۲۴ نشاندهنده یک استراتژی حسابشده برای تسلط بر زنجیره تأمین جهانی است. در حالی که غرب سعی دارد وابستگی خود را کاهش دهد، چین با سرمایهگذاری در کشورهای پرریسک و استفاده از دیپلماسی اقتصادی، موقعیت خود را تقویت میکند.
رقابت بر سر مواد معدنی تنها یک نبرد اقتصادی نیست، بلکه یک جنگ ژئوپلتیک برای تعیین هژمونی آینده جهان است. اگر غرب نتواند زنجیره تأمین خود را متنوع کند، ممکن است در دهههای آینده به چین وابسته بماند. از سوی دیگر، اگر چین بتواند کنترل منابع حیاتی را حفظ کند، تبدیل به ابرقدرت بلامنازع صنایع سبز و فناوریهای پیشرفته خواهد شد.
پرسش نهایی این است: آیا غرب میتواند قبل از بسته شدن پنجره ژئوپلتیکی، راهکاری برای کاهش وابستگی به چین پیدا کند؟ پاسخ این سؤال آینده اقتصاد جهانی را شکل خواهد داد.









